OKULLARDA ŞİDDETİN NEDENLERİ SONUÇLARI

VE

ÖNLENMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Son zamanlarda okullarımızda şiddet olaylarının arttığını görüyoruz. Son birkaç yılda hem okullardaki olaylardan şiddet içerenlerin sayısı hem de uygulanan şiddettin boyutu çok büyük bir hızla artmıştır.

“Okulda şiddet” konusunda düzenlenen araştırmaların sonuçlarına bakacak olursak;

Okulda şiddetin en önemli nedeninin sorulduğu sormacaya katılan yaklaşık 9 bin kişinin %56’sı, uygulanan şiddetin nedenini “Manevi değerlerdeki yozlaşma” olarak seçmiştir.

Şiddetin var olduğu her alanda yarattığı yıkımlar, eğitim – öğretimde de kendini baskın bir biçimde hissettirmektedir. Hem öğrenciler hem de veliler şiddetin sıkça yaşandığı okullarda ne kadar sağlıklı bir öğretim gerçekleştirildiği konusunda kaygılıdır. Bu da gerçekleştirilmek istenen öğretimin niteliğini, doğrudan etkilemekte ve uygun bir eğitim – öğretim ortamının oluşmasını engellemektedir.

Şiddetin farklı nedenlere bağlı olarak, çok yönlü bir biçimde gerçekleştiğini belirtmiştik. Şimdi sırayla şiddetin türlerini, nedenlerini, sonuçlarını ve önlenmesini açıklayalım:

Okullarda Karşılaşılan Şiddet Türleri

Genel olarak okuldaki şiddet; öğrenci ile öğrenci, öğrenci ile öğretmen veya okul yöneticileri ve okul personeli arasında yaşanan tehdit ve fiziksel saldırıyı içermektedir. Okullardaki şiddet, gerek zengin gerekse yoksul ülkelerde, kız ve erkek çocukları aynı şekilde etkileyen bir sorun haline gelmiştir.

Okullarda karşılaşılan bazı şiddet türleri şunlardır:

Fiziksel ceza; bilerek verilen bir ceza ya da öfkeli bir yetişkinin veya yaşça büyük bir çocuğun düşünmeden aniden verdiği tepki olabilir. Buna örnek olarak öğrencilerin birbirini itmesi, vurması verilebilir.

Zorbalık; yapanların bir kısmı saldırgandır ve kaba kuvvet kullanılırlar. Kaba kuvvete başvurmayanlar ise duygusal açıdan daha baskıcı olabilirler. Her iki halde de, zorbalık yapanlara karşı duyulan korku ve kaygılar, bazı çocukların okula gitmekten kaçınmalarına ya da kendilerinin de şiddete başvurmalarına neden olur.

Reddetmek; çocuğun değerini kabul etmeyi reddetmek, kendisini küçük görmesine neden olmak gibi tavırlardır. Örneğin, öğretmenin bir çocuğa kızdığını veya o çocuktan hoşlanmadığını göstermesi diğer öğrencilerin de o çocuğa farklı davranması olarak ortaya çıkabilir.

Aşağılamak; alay ya da hakaret ederek çocuğu küçük düşürme durumudur. Bir yetişkin ya da çocuğun yaşıtı tarafından yapılabilir.

Yıldırmak; fiziksel şiddetle tehdit etmekle ya da çocuğun eşyalarını kırıp dökmekle tehdit etmektir. Bu, zorbalıkta sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir.

Soyutlama; diğer çocuklarla arkadaşlıklarını kısıtlama, fiziksel sınırlama getirme durumudur.

Duygusal şiddet; çok yıkıcı olabilir ve çocuğun depresyona girmesine, içe kapanmasına, öz saygısının azalmasına, kaygılı olmasına, saldırgan hale gelmesine ve başarısız olmasına yol açabilir.

Ekonomik şiddet; kişilerin veya grupların bir öğrenci üzerinde baskı kurması, parasını alması, istemediği bir işte çalıştırması şeklinde yapılan davranışlardır.

Okulda Şiddetin Nedenleri

Okulda şiddet son yıllarda toplumumuz içinde sıkça konuşulan bir konu olmuştur. Okulda şiddetin birçok nedeni vardır.

Eğitim sistemimizdeki şiddetin yaygın kullanımı öncelikle ailesel faktörlere bağlıdır. Ailesi şiddet gören, işlerin şiddet ile yapıldığını öğrenen ve bunun doğru olduğunu zanneden çocuk okul içinde de şiddete başvurur. Aile içi şiddetin olduğu bir yerde öğrencinin okulda da bunu uygulamak istemesi bize göre yanlış bir davranışken, öğrenci için gayet normal bir davranıştır.

Ayrıca bölünmüş ailelerin çocukları da ruhsal çöküntüler sonucu şiddete başvurabilmektedir. Anne babası ayrılmış çocuklar bir parça da olsa, büyük bir şekilde de olsa sevgiden yoksun büyümektedir. Bu sevgi eksikliğinin acısını okulda arkadaşlarına ve öğretmenlerine karşı kin duyarak en ufak bir problem karşısında bile şiddeti doğru yol olarak görerek ve göstererek şiddet uygular. Onun için en doğru yol şiddeti uygulamak yapmak istediği doğru veya yanlış olsa bile yapmaktır.

Bir diğer şiddet nedeni de öğrencilerin ailede yetişme tarzıdır. Aile içinde bencil olarak yetişen bir çocuk okulda da bu bencilliğiyle hareket eder. Her istediğinin olmasını ister ve kendi istekleri olmazsa arkadaşları üzerinde şiddet uygulamak ister. Onun kendi istediğinin olması onun için en doğru yoldur ve bu yolda yapacağı her şey kendince uygundur. Ailesinde şımarık yetişen bir çocuk içinde isteklerinin yerine getirilmesi çok önemli bir noktadır. Kendi isteklerinin yerine gelmesi için arkadaşlarına fiziksel veya psikolojik şiddet uygulayabilmektedir.

Tv programlarındaki şiddet  içeren unsurlar da öğrencileri şiddete doğru yöneltir. Öğrenciler televizyonlarda gördükleri şiddet içeren unsurları hayatın normal bir parçası gibi algılayıp ona göre hareket etmeye çalışırlar. Racon kesmek ve okul içinde isyan çıkarmak gibi şeylere özenirler. Öğretmenlerine karşı şiddet uygulayarak kendi istedikleri düzeni okulda kurabileceklerini zannederler. Ayrıca okulda çeteler kurarak diğer öğrencilerden özellikle alt sınıf öğrencilerinden haraç toplama, onları zor duruma düşürecek bir duruma sokmayla tehdit etme gibi faaliyetlerde bulunabilirler.

Bazen ailelerde öğrencilere karşı yapılan bir hareketten dolayı okul idaresi veya öğretmene şiddet uygulayabilir. “Kendi çocuğumu koruyorum.” mantığıyla hareket eden veli en ufak bir sebepten dolayı bile bazen okula gelip öğretmen veya yöneticilerle tartışır ve onlara şiddet uygulayabilmektedir.

 Okulda Şiddetin Sonuçları

Şiddete uğrayan çocukların tehdit neticesi yaşadığı şahsiyet zedelenmesi, utanç duymalarına ve sessiz kalmalarına sebep olabilir. Bu durumda, çocukların baskı ve şiddete maruz kalması devam edebilir. Bu da sebepsiz korkulara, aileye bağımlılıktaki artışa, strese, başarı düşüşüne, depresyona, intihar girişimine veya şiddete karışmaya neden olabilir.

Şiddet içeren davranışlar sonucu, fiziksel istismar söz konusu olabileceği gibi, psikolojik istismar da gerçekleşebilir. Zaman zaman, duygusal şiddet olarak da tanımlanan psikolojik şiddet, genel olarak tehdit unsurunu içerse de, kimi araştırmacılar tarafından sözel şiddetle birlikte ele alınarak değerlendirilmektedir.

Anne-babaların, çocuklarındaki sıra dışı davranışları erken fark etmeleri önemlidir. Şiddete maruz kalmış bir çocuk, bunu gizleme yoluna gider. Dolayısıyla anne-baba ve eğitimciler, çocuktaki bu tip değişiklikleri fark etmeye çalışmalıdır. 2.245 çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada, anne-babaların çocuklarının durumlarını takip etmemelerinin, çocukların şiddete maruz kalmalarını tetiklediği tespit edilmiştir.

Okulda Şiddeti Engelleme Yolları

Şiddet, özellikle okul kavramıyla bir araya gelmemesi gereken kavramdır. Aksi halde şiddet, bir “eğitim biçimi” sanılmaya başlanabilir. Oysaki şiddet eğitimsizliğin göstergesidir. Şiddet davranışını öğrenen bireylerin eğitimle bu davranışları ortadan kaldırılabilir. Bunun yanı sıra, suç ve şiddet olaylarının erken teşhis edilip, önüne geçilmesinde etkili olabilecek davranışsal ve duygusal işaretler vardır.

Okulda şiddetin engellenmesi veya öğrencilerin birtakım şiddet unsurlarına yönelimlerinin engellenmesi onların çeşitli gereksinimlerinin karşılanması ile yakından ilişkilidir.

Bu gereksinimler güvenlik ihtiyacı, fiziki ihtiyaçlar, sosyal ihtiyaçlar, psikolojik ihtiyaçlar ve eğitimsel ihtiyaçlar gibi öğrenci açısından çok önem taşıyan unsurlardır.

Ailenin de bu konuda bilinçli olması ve duyarlılıkla bu sorunların çözümüne yardımcı olması ayrı bir önem taşımaktadır.

 “Şiddetin öğrenilen bir davranış olduğu gerçeğini düşünerek aile ortamının çocuklara kötü örnek oluşturmamasına dikkat edilmelidir. Okulda şiddeti engelleme iletişim ile başlar. Okulda şiddeti engellemede herkes sorumludur.”

Öncelikle Okul Kurallar Belirlemeli

Okullarda şiddet içerikli davranışların engellenmesi için okul mensuplarının ortak bir politika oluşturmak gerekir. Bu politika doğrultusunda her okulda “Şiddet Eylem Planı” oluşturulmalıdır. Okul çevresinde ve okul içerisinde öğrencilerin model alabilecekleri olumsuz örneklerin engellenmesi konusunda çalışmalar yapılmalıdır. Olumsuz davranışlar ile dikkat çekmeye çalışan öğrencilere sosyal faaliyetlerde görev vermek, olumlu davranışlar sergilemeleri için ortamlar yaratmak olumuz davranışların azalmasını sağlayabilir. Öğrencilerin kendi kişilik özelliklerini tanımaları, problem çözme becerilerini geliştirmeleri için sınıf rehberlik çalışmaları önem taşımaktadır. Rehberli uygulamaları ve grup çalışmaları yaparak öğrencilere destek sağlanabilir.  

Aile-Öğretmen İşbirliği Sağlanmalı

Anne-babaların okul ile iş birliği yapması çok önemlidir. Evde şiddet içerikli (sözel, fiziksel ve duygusal şiddet olabilir) davranışlara maruz kalan çocuklar, sınıf içinde bu davranışları sergileyebilirler. Bu nedenle önce ev ortamı düzenlemek ve anne-babaların çocuklarına olumlu model olmalarını sağlamak gereklidir.   Tüm öğretmenler tarafından okulda ortak kurallar oluşturulması ve uygulanması şiddetin önlenmesi için gereklidir. Evde ve okulda kurallara uyma ile ilgili öğrencilere tutarlı davranmak, bir süre sonra çocukların davranışlarında değişikliğe neden olabilir. Şiddet içerikli davranışlara öğretmenlerin göz yumması, öğrencilerin bu davranışları daha fazla sergilemelerine neden olabilir. Gözlemler sonucu desteğe ihtiyaç olduğu düşünülen öğrenciler vakit kaybetmeden okul rehberlik servisine yönlendirilmelidir. Bu öğrencilerin aileleri ile görüşülerek, işbirliği sağlanmalıdır. Çocukların yaşam alanlarına ziyaretler yapmak, öğrenciyi daha iyi tanımaya fırsat sağlar. Bu yüzden şiddet içerikli davranışlar sergileyen çocukların evlerine ziyaretler düzenlenmesi faydalı olabilir.  

Şiddet İçerikli Fimler ve Oyunlar

Şiddet içerikli film ve oyunlar çocukların gerçeklik algılarının bozulmasına neden olmaktadır. Bu nedenle çocuğunuzla seyrettiğiniz programlara dikkat etmek, olumsuz davranışlar, olumsuz davranışların sonuçları ile ilgili evde konuşmalar yapmak anne-babaların yapabileceği, şiddeti önleyici çalışmalar olabilir. Yaşça büyük öğrenciler fiziksel şiddet dışında, duygusal, siber ve cinsel şiddet eğitimleri de gösterebilirler. Bu konularda okul rehber öğretmeni tarafından öğrenci ve veliler için okulda seminer çalışmaları yapılması fikir birliği oluşması açısından yararlı olacaktır.

Akran Zorbalığı PDR Okul Bülteni İçin Tıklayınız https://meb.ai/UMZWCM6

Okullarda Şiddetin Önlenmesi Veli Sunumu Tıklayınız meb_iys_dosyalar/41/05/700511/dosyalar/2025_01/06103227_siddet.pdf

Okullarda Şiddetin Önlenmesi-Veli Bilgilendirme Animasyonu İçin Tıklayınız https://meb.ai/bn9Ulp